احکام قضایای حملیه(تداخل تحت تضاد)

اهداف کلی:

هدف از ارائه این مبحث این است که دانش آموز:

چکیده:

در مباحث پیشین به مفاهیم تضاد، تناقض و تداخل که از اقسام استدلال مباشر هستند به خوبی آشنا شدید. در این مبحث می خواهیم به شرح و توضیح قسم چهارم استدلال مباشر که تداخل تحت تضاد نام دارد بپردازیم.

تداخل تحت تضاد

اگر دو قضیه فقط در کیف اختلاف داشته باشند و در کمّ موافق با یکدیگر باشند و هر دو جزئی باشند، آن ها را داخل در تحت تضاد نامند. به بیان ساده تر گاهی دو قضیه نسبت به هم، به گونه ایی هستند که از کذب یکی می توان صدق دیگری را نتیجه گرفت( و نه برعکس).

هرگاه کذب دو قضیه محال باشد ولی صدق آن ها باهم ممکن باشد، نسبت آن دو قضیه به هم، دخل تحت تضاد گفته می شود و در صورتی دو قضیه دارای چنین نسبتی باهم خواهند بود که دارای وحدت های 9 گانه مذکور در تناقض که در گذشته به تفصیل به آن ها اشاره شد( وحدت موضوع، وحدت محمول، وحدت زمان، وحدت شرط، وحدت نسبت(اضافه)، وحدت جزء و کل، وحدت قوه و فعل، وحدت مکان، وحدت در حمل) باشند و در کیف مختلف بوده و از نظر کمّ، هر دو جزئیه باشند، بنابراین دو قضیه سالبه جزئیه و موجبه جزئیه که موضوع و محمول واحد دارند، داخل در تحت تضاد هستند.

وجه تسمیه آن ها از آن روست که هریک از آن ها در تحت یک کلی است که هریک از آن دو کلی تحت کلی دیگری است که از جهتی در کیفیت با آن متحد است؛ و نیز جهت دیگر در تسمیه آن است که در صدق و کذب برعکس نسبت تضاد باشند، یعنی صدق هر دو ممکن و کذب هر دو غیر ممکن است.

اگر قضیه (بعضی طلاها سیاه است)، کاذب باشد، لازم نمی آید که قضیه (بعضی طلاها سیاه نیست)، صادق باشد.

اگر قضیه (بعضی معادن طلاست)، صادق باشد، لازم نمی آید که قضیه: (بعضی معادن طلا نیست)، کاذب باشد بلکه این قضیه نیز صادق است.

اگر قضیه (بعضی انسان ها شاعر هستند)، صادق باشد، لازم نمی آید که قضیه (بعضی انسان ها شاعر نیستند) کاذب باشد بلکه این قضیه نیز صادق است.

اگر قضیه (برخی از دانشجویان کوشا هستند) صادق باشد لازم نمی آید که قضیه (برخی از دانشجویان کوشا نیستند) کاذب باشد بلکه این قضیه نیز صادق است.

اگر قضیه (برخی از کلاغ ها سفید هستند) کاذب باشد می توان نتیجه گرفت که قضیه (برخی از کلاغ ها سفید نیستند) صادق است.

درواقع در مثال آخر از کذب قضیه اول می توان صدق قضیه دوم را نتیجه گرفت به دلیل اینکه بین این دو قضیه رابطه و نسبت تداخل تحت تضاد موجود است.

نتیجه این که حکم به عناد بین قضیه تداخل تحت تضاد، به صورت قضیه (منفصله مانعه الخلو) خواهد بود.

مرکز یادگیری سایت تبیان - نویسنده: رضا هاشمی

تنظیم: مریم فروزان کیا